Gutniska urkunder/Tillägg till Guta Lag

←  Guta Saga

Gutniska urkunder: Guta lag, Guta saga och Gotlands runinskrifter av Carl Säve Tillägg till Guta Lag

Gotlands runinskrifter  →

3. Tillägg utur den yngre handskr. B hvilka saknas uti A.

1 Kap.

En siþan frammlaidis allt þet sum þar af kumber, badi a qwindi ok a kerldi, þa fylgir e Gutnisku kyni, utan þi at ains, at hann taki i werra ok nidri so byrd sina, þa ier ok hans retr sliker sum bonda ella bonda-barna. Þa en prest-sun^[1] olerder hittir sakar at giera eller mann at wega, þa sir hann sielfer wider sakum e medan hann lifer, hwat sum hann (^[2]ier innan lands eller utan.

2 Kap.

Þa en hann doyr, ok liauter hinn lerdri sakar, þa biaudi hann bot þegar, fyri þy at ai ma prester wider sakum sia; en hinn si oskiemmder at taka þegar, en hann will, med þy at ai ier hinum ret lerdan mann at wega, ella illan wilia wider hann at hafa. Þa en hann will ai bot at taka, þa skal biera a þing fyri alla lydi, taki þar, en hann will, ellar raþin allir lydir fyri bot, en [hann] si mader osaker. Þa en hann (^[3]hempnar, þa so ier budit, þa byti hann at fullu werildi, ok allum landum XL (fiauratigi) marker. Þa en tweir bryder liauta sakar, annar lerder ok annar olerder, ok will hinn lerdi byta, en olerdi will ai, þa leggi hinn lerdi framm hafud-lut senn taka i hender, som allir landar til nempna, ok hafi helg sidan; en hinn sie wider sakum, sum ai wildi bot biauda. Þa en werildi warder budit, þa bytir hwar senn hafud-luta. Þa en hinn lerdi liauter at sakum sia, sum ai ma hempna, þa skal hann bot þegar taka, sum i budi ier; þa en hann ai will bot taka, utan will helder hempna, þa skal hinn biera a þing fyri alla lyþi; taki en þar en hann will, ellar radin þair fyri fe, ok mader si osaker. Þa en hann will ai lerdum manni bot i budi hafa, þa skal hann ganga a þing fyri alla lydi ok kera þar sitt mal, segiandis: At iak ier lerder mader ok til guds þienistu wigder; iak ma ai i haggum standa ella i oristu; bot wildi iak taka, en i buþi wari, en skamm wildi iak nauduger þula. Þa skulu landar a-sia (^[4]ok noyda mann til hanum at byta, iem-wel sum hann war noyder andrum at byta, fyri þy (^[5]et prester ai ma at (^[6]sakum sia ella wider (^[6]sakum sia, utan kristindomber warder spillter.

3 Kap.

Naut ok russ ok swin þa wardar mader ai maira fyrir, þan þet sielft ier wert, en þet ier manni at skada. Þa en osoyder ier, ok warder mader warader at fyri kyrkiu-durum ok fyri sokna-mannum, ok gier sidan med ogoymslu,^[7] þa byti halfu maira þan sakir wird^[8]; þa en minni lastir warda, þan soyder ier werder, þa byti halfu minna. Hunder ier at fiarda; hanum wardar e um allt til halfs werildis, en hann skada gier, aigi þann sum will. Hunds bit, þa byti tanna-spur hwart, at tweim oyrum, til fiugura. Þa en hann sar gier ella lima-lyti, þa byti at halfum mestu botum; þet skal krefia ok ai hempna, [ok] lagrydia til sum andra gielda.

4 Kap. Af manna kaupi.

Kaupir þu manns mann^[9] i gard þinn, þa royn hann um VI (siex) daga; en a siauanda gield þu werd ella ater-laid, en þir ai at giets. Þa en hinn will ai ater-taka, sum seldi, utan will þik wider halda med formala, en þu hafa skuldir, ok [ai]^[10] ater-laida, hwat sum þir at gatis werr ella beter. Þa en þu hafer skiel skielum gin, þet at þu skuldir ater-laida at frestum, en þir ai at gatis, þa hafer þu witord, sum ater-laidir ok lagum fylgir. Þa en þu hafer mann^[9] lenger, ok (^[11]wilt þu sidan ater-laida sidan frest ier ut-lidin, ok kallas þu hafa þann for-mala gart, þa hafer hinn witord, sum at lagum seldi; gield þa werd hinum, ok haf þet, þu fikkt. En sidan skal sali warda fyri þrim lastum: brutfalli ok bed-roytu wardar um ny ok nidan, þa en fran baini werkir, þa wardar til at-melis; ok sidan fyri brigsl allan alder. Þa en hann warder brigder i heldi, þa haiti^[12] þu sala þinn, ok laid hanum a hand; gieri hann þa (^[9]mann þir haimulan, ella fai ater þir werd so mikit sum þu hanum fyrir gaft. Þa en ider skil um, hinn kallas med mala hafa selt, en þu kallas med fastu kaupi hafa kaupt, þa hafer ok þann witord, sum med fastu kaupir ok lagum fylgir.

5 Kap.

Stiel þrel manns oyri ella oyri minna, þa byti hwar drotin fyri hann III (þria) oyra, en hinn kumber sielfer upp þypti, sum þyptit aiger. Þa en þypti ier maira þan oyri, þa hafi e hann fyrsti sett ater, ok þrigildi sidan so mikit sum þar til biers sum þypti war. Stiela flairin þrelar ann oyri, þa byti hwar drotin þrigildi fyri sinn þrel, en hann ai kumber sielfer þypti upp. Þan þiaufnader ier ai alder til, þa skal wita þann, sum þiaufnadin misti, huru mikil hann war; ok þau bi at ains, et hus ella las wari til brutit. Þa en ai ier undir lasi takit, ok hwaski ier til brutit hun ella hell, þa taki hann þrelin ok fresti hann, ok leggi engin wider-lag framm; kumi bain-hailum ok brust-hailum ater drotin til handa, ok byti alls engti fe fyrir, þau en hann enga sagu af hafi. Þa en agriper ier engin til, utan wensl ain, þa skal leggia framm wider-lag ofresta manns;^[13] kuma ok hailum ater ok byti VI (siex) oyra firi baugband, VI (siex) oyra^[14]........ i naudgan^[15] seger nauduger þet hann ai walder. § 1. Far mader med agripi til gards, ok kennir þreli manns þypt, þa skal drotin rannsaka lata ok sielfer þrel sinn binda ok ai fyri standa; þa þarf ai þrigildi gielda. Þa en mader will ai sielfer þrel sinn binda ella rannsaka lata, ok hittis þau þar fyli inni, þa gieldi hann þrigildi hinum, sum þyptit atti, (^[16][sum] hann hafer þa upp kumit. Ier þiaufnader so mikil, et ai winder þrigildi fyri guldit, þa skal hinn hafa þrelin, sum þyptit atti; ai ma hann ok maira fyri-stiela þan sielfum sir. Kumber annar upp þypti, ok taker þiauf ok binder, ok ai hann, sum þypti atti, þa skal hann hafa fundar-laun, attunda lut af, badi af þiaufi ok alagi. § 2. Ier þrel a laupstigi, ok ier lyst eptir at kyrkiu ella a þingi, þa ier þann muslegu-mader, ok bytir engin þrigildi fyri þann, sum stiel mat at sir, utan sett skal hwar ater hafa, en til ier; þa en ietit ier, þa fullar þet engin fyri muslegu-mann. Þa en þrel warder ater-fangin, þa loys hann ater fyri II (twa) oyra a landi, ok fyri III (þria) oyra, en hann a fluta kumber, ok fyri half-mark, en yr lands-syn kumber. Þann skal mann^[17] ater-loysa, sum skipit atti, utan þi at ains, at lagrekit wari; þa en hann hafer handum kumit a gripi naqwara, þa skal gripi ater-loysa, sum þrelin atti. Þa en skip war lagrekit ella undir lasi takit, þa loysi þann skipit ater, sum þrelin atti, ok so gripi alla, sum hann handum a qwam, ok þoygi frammar þan til III (þriggia) marka. Þa en hann bort-lauper a skipi wardalausa, ella a hafi nider-sinker, so et hinn mistir þrel senn, sum atti, þa gieldi þann þrel, sum skipit atti. § 3. Warder naqwar mader bundin agrips-laus, þa skulu þet skuda þrir radmenn, ok hoyra hans ord, hwat hann ier skylder ella o-skylder; þair III (þrir) radmenn skulu wara af hunderi sama ella sama siettungi; þair skulu witna þet, sum þair hoyra, [hwat]^[18] hann ier skylder ella oskylder, so ok en agriper ier.

6 Kap. Af burgan wider byamenn.

Burgan wider byamann ier ok fyribudin. Kaupi engin maira, en hann okar betala.

Allar festu-aigur skulu hafa frest um þry ar til gielda, sum mairin ieru en mark silfs. Þa ma ai oyra wirda, en hinn ai will, utan aigu, ok hafi þau hann frest um þry ar.

---

1. Schlyt., B. prest sum.
2. Schlyt., B. er ier inna.
3. Schlyt., B. hempn at aigir so budit.
4. B. noyda ok.
5. Schlyt., B. so et hwat tima prester at m. m.
6. B. sia sakum.
7. B. ogönuslu, Schlyt. ogömslu.
8. Schlyt. föreslår: warder.
9. B. och Schlyt. man.
10. Schlyt.
11. Schlyt., B. wiltu.
12. B. huti, Schlyt. heiti.
13. B. o. Schlyt. mans.
14. Här tyckes något fattas: Schlyt.
15. B. nauger; Schlyt. föreslår: naud eller naugan (för naudgan).
16. B. hann.
17. Schlyt. och B. man.
18. Schlyt.